Papusza

„Papusza” to film biograficzny produkcji polskiej, z 2013 roku, wyreżyserowany przez Joannę Kos-Krauze oraz Krzysztofa Krauzego. Oni także są twórcami scenariusza. Film otrzymał kilka nagród, w tym na Festiwalu Filmowym w Gdyni oraz Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach. Cały film jest czarno-biały, a większość dialogów prowadzona jest w języku romskim.

Papusza, grana przez Jowitę Budnik, tak naprawdę nazywa się Bronisława Wajs. Jest kobietą pochodzenia romskiego i razem ze swoim taborem wędruje po Wołyniu i Podolu. Po drugiej wojnie światowej Papusza razem z rodziną trafia do Polski, najpierw na Mazury, a potem do ziemi lubuskiej. Mimo że nie chodziła do szkoły, nauczyła się samodzielnie czytać i pisać. Brak edukacji nie przeszkodził jej w tworzeniu poezji, a jej talent jako pierwszy odkrył Jerzy Ficowski (Antoni Pawlicki).

Ficowski przetłumaczył wiersze Papuszy z romskiego na polski i bardzo szybko twórczość cygańskiej poetki trafiła do szerszej publiczności. Ta sława miała jednak swoje ciemne strony – środowisko romskie odrzuciło poetkę, po części za to, że nie chciała ona wejść w tradycyjną rolę kobiety, a po części za ujawnienie wielu tajemnic swojej społeczności.